Uprawa Czosnku
Czosnek ma bardzo wysokie wymagania glebowe, dużo większe od wymagań cebuli. Wymaga gleb żyznych o wysokiej zawartości próchnicy, dobrze zatrzymujących wodę, ale jednocześnie nie podmokłych. Najlepiej nadają się bogate w próchnice mady, czarnoziemy, lessy i czarne ziemie. Gleby te muszą być ciepłe i odczynie zbliżonym do obojętnego. Na słabych glebach, plony czosnku będą dużo niższe. Czosnek jest wytrzymały na niskie temperatury. Posadzony na jesieni dobrze zimuje w gruncie. Na wiosnę wznawia wzrost w temperaturze 3-5°C. W odróżnieniu od cebuli czosnek dla wytworzenia zgrubienia wymaga wystawienia na działanie niskich temperatur od 0-10°C przez 1-2 miesiące w okresie przechowywania, albo jako młoda roślina na polu. Czosnek uprawiany i przechowywany wyłącznie w wysokiej temperaturze na przykład +20°C nie tworzy główek. W okresie tworzenia się cebul wyższa temperatura sprzyja wytwarzaniu się większych główek i wcześniejszemu dojrzewaniu. Czosnek jest roślina dnia długiego. Przy krótkim dniu następuje wytworzenie się masy zielonej (liści), a przy długim (główek). Wyższa temperatura i dłuższy dzień stymulują tworzenie się większych cebul. Czosnek jest warzywem o dużych wymaganiach wodnych, dlatego jego uprawa zlokalizowana jest w pobliżu rzek lub w rejonach o dużej ilości opadów. Szczególnie silnie reaguje na wodę czosnek ozimy wytwarzający kwiatostany. Mimo dużego zapotrzebowania na wodę, roślina ta nie znosi stanowisk podmokłych, a uprawiana w takich warunkach gnije. Największe zapotrzebowanie na wodę przypada na maj i czerwiec, to jest w okresie intensywnego wzrostu.
- Czosnek który nie wytwarza pędów kwiatostanowych można sadzić wiosną i jesienią. Czosnek sadzony jesienią zazwyczaj daje dorodniejszy plon i większe główki. Czosnek rozmnaża się tylko wegetatywnie za pomocą ząbków lub cebulek powietrznych. Najczęściej jesienny termin sadzenia czosnku stosuje się przy uprawie czosnku wytwarzającego pędy kwiatostanowe. Czosnek ozimy źle przechowuje się zimą.
- Odległość rzędów w uprawie polowej powinna wynosić od 30 do 45 cm w zależności od narzędzi jakie posiadamy do pielęgnacji czosnku. W rzędach czosnek sadzi się co 6 -10 cm, zależnie od wielkości ząbków. Istnieje ścisła zależność między wielkością ząbków, a wielkością uzyskanych plonów. Przy ciężarze 100 sztuk ząbków o wadze 340 g, uzyskiwany plon waha się w granicach 100 q z ha, a przy ciężarze 100 sztuk ząbków wynoszącym 120 g plon wyniesie około 60 q z ha. Do obsadzenia 1 ha potrzeba 350-1500 kg ząbków, zależnie od ich wielkości.
- Duże cebulki szczytowe o średnicy powyżej 5 mm i ciężarze powyżej 100 sztuk około 150 g dały plon powyżej 70 q z ha. Cebulki szczytowe o ciężarze 100 sztuk około 74 g i średnicy poniżej 5 mm dają plon około 45 q z ha. Wskazuje to, że cebulki szczytowe są tanim i wartościowym materiałem sadzeniowym, a ponadto odznaczają się większą zdrowotnością niż ząbki cebul podziemnych.
- W Polsce ząbki czosnku sadzi się ręcznie, a cebulki powietrzne wysiewa się ręcznie lub siewnikiem. Nakłady pracy przy sadzeniu czosnku z cebul zmniejsza się o 1/3 w porównaniu z sadzeniem ręcznym z ząbków. Zwykle czosnek sadzi się pionowo w dół, wciskając w dno bruzdy. Głębokość przykrycia przy sadzeniu jesiennym powinna wynosić 5-8 cm, a przy sadzeniu wiosennym 3-5 cm. Czosnek ozimy sadzi się w drugiej połowie października lub na początku listopada. Wiosną staramy się sadzić czosnek możliwie jak najwcześniej.
Zabiegi pielęgnacyjne
- Zabiegi pielęgnacyjne polegają na spulchnianiu gleby i zwalczaniu chwastów. Spulchnianie gleby przeprowadza się bardzo ostrożnie, aby nie uszkodzić płytkiego systemu korzeniowego. Z tego powodu często przeprowadza się odchwaszczanie ręczne. Czosnek nie znosi zachwaszczenia, dlatego odchwaszczanie przeprowadzamy kilkakrotnie, gdy tylko pojawią się chwasty. Czosnek możemy jeszcze nawadniać i w formach ozimych obcinać pędy kwiatostanowe.
- Wycinanie pędów kwiatostanowych powoduje wzrost plonu o 30%. Zabiegu tego nie przeprowadza się, gdy zamierzamy wykorzystać cebulki powietrzne. Na małych powierzchniach często przeprowadza się zabieg ściółkowania. W maju międzyrzędzia przekrywa się torfem, czarną folią, sieczką ze słomy itp. Zabieg ten poprawia stosunki powietrzno-wodne gleby, gdyż gleba wolniej wysycha i nie zaskorupia się. Powoduje to wzrost plonu dochodzący do 30%.
- Chwasty na plantacjach towarowych i z sadzenia jesiennego zwalcza się najczęściej chemicznie według zaleceń, najczęściej zaraz po posadzeniu ząbków. Na większych plantacjach wiosennych też możemy stosować herbicydy. W okresach suszy czosnek nawadniamy. Nawadnianie przeprowadzamy przeważnie rano, po to żeby w czasie dnia rośliny obeschły. Rośliny mokre mogą być porażone przez grzyby.
Uprawa gleby
- Czosnek jest bardzo silnie porażany przez choroby grzybowe, dlatego nie uprawia się go po innych warzywach cebulowych. Należy zwracać uwagę na stan zdrowotny przedplonów, ponieważ niektóre choroby czosnku np. fuzarioza, mogą porażać czosnek. Ze względu na duże wymagania czosnku co do próchnicy, najlepiej go uprawiać w drugim roku po oborniku po kapuście, ogórkach, burakach, itp. Pole powinno być czyste od chwastów i w dobrej kulturze.
- Czosnek ozimy najlepiej uprawiać po przedplonach szybko schodzących z pola. Na miesiąc przed sadzeniem czosnku jesienią należy pole zaorać na głębokość około 25 cm, a po niej zabronować pole. Jeżeli przed sadzeniem na powierzchni gleby wytworzy się skorupa, należy pole zabronować, a następnie poznaczyć znacznikiem i posadzić.
- Przy wiosennym terminie sadzenia do gruntu wykonuje się głęboką orkę przedzimową. Na wiosnę pole włókuje się i bronuje, a jeżeli jest to konieczne należy zastosować także kultywatorowanie i powtórne bronowanie. Staranna uprawa pola zwiększa plony czosnku i przyśpiesza dojrzewanie.
Zbiór czosnku
- Właściwy termin zbioru jest bardzo ważnym czynnikiem, decydującym o jakości czosnku. Wszystkie typy czosnku nie wytwarzające pędów kwiatostanowych można zbierać, gdy około 50% roślin ma złamany szczypior. Czosnek wytwarzający pędy kwiatostanowe nie załamuje łodyg, a termin dojrzałości zbiorczej poznajemy po zasychaniu liści.
- Należy podkreślić, że lepiej zebrać czosnek kilka dni za szybko niż za późno. Czosnek sadzony jesienią dojrzewa zazwyczaj w lipcu, a sadzony wiosną miesiąc później. Zbyt wczesne zbieranie czosnku może być przyczyną zagrzewania się czosnku podczas przechowywania i powodować duże straty. U czosnku zbieranego zbyt późno łatwo odrywa się szczypior w czasie zbioru, łuski ochronne często odpadają i cebule rozsypują się, co zdecydowanie pogarsza jakość towaru. Przed zbiorem główki powinny być twarde, a łuski okrywające pergaminowe.
- Zebrany czosnek dosusza się kilka dni na polu, a po przeniesieniu do pomieszczeń należy go rozłożyć cienką warstwą, aż do całkowitego zaschnięcia. Po całkowitym zaschnięciu przecina się szczypior na długość 2-3 cm, a korzenie na długość 0,5 cm i dzieli na dwa wybory. Główki czosnku przeznaczone do obrotu powinny być zdrowe, nie zmurszałe suche, z zaschniętą szyjką.
- Czosnek nie może mieć świeżo wyrośniętych korzeni i szczypioru. Do wyboru pierwszego zalicza się główki czosnku całe, czyste, nie zabrudzone, ścisłe, twarde, o średnicy ponad 3 cm, pokryte całkowicie łuską, jednolicie zabarwione i o zbliżonej wielkości. Do wyboru drugiego zalicza się czosnek jednolity o różnej wielkości, barwy, kształtu, o pełnych lub nie pełnych główkach lub luźnych ząbkach. Łuska może być popękana na główce i pojedynczych ząbkach pełnych, jednak ząbki powinny być nieuszkodzone.
Nawożenie czosnku
- Czosnek korzystnie reaguje na nawożenie obornikiem 30-40 ton na ha, najlepiej obornik stosować pod przedplon, a dobrze przefermentowany bezpośrednio przed sadzeniem na jesieni.
- Oprócz nawożenia organicznego stosujemy także nawożenie mineralne. Stosunek NPK wynosi 1:1:1,5. Nawozy fosforowo-potasowe stosujemy pod orkę przedzimową. Nawozy azotowe pod czosnek zimowy stosujemy w jednej dawce pogłównie po wschodzie czosnku, pod czosnek jary azotem nawozimy w dwóch dawkach.
- Przed sadzenie połowa dawki i pogłównie po wschodach druga część dawki. Przy nawożeniu obornikiem nawożenie azotem pod czosnek nie powinno przekroczyć 80 kg/ha.
Przechowywanie czosnku
- Plony czosnku wahają się gdzieś w granicach 60-130 q/ha. Czosnek najlepiej przechowywać w temperaturze -3°C. W tej temperaturze czosnek nie wyrasta nawet przy dużej wilgotności.
- W chłodniach zazwyczaj czosnek przechowuje się w temperaturze około 0°C i wilgotności powietrza 60-70%. Małe ilości czosnku na potrzeby własne przechowuje się w workach siatkowych na strychach. Czosnek zimowy jako gorzej przechowujący się, spożywamy w okresie jesiennym lub wczesnozimowym.